Idejni koncept deponije

Idejni koncept deponije 

Opšte karakteristike sanitarne deponije

Idejni koncept deponije je preuzet  iz  Idejnog projekta sanitarne deponije Halovo II, Hidrozavod, 2011. Definisanjem radne zone regionalne deponije, i projektovanjem zaštitnog zelenog pojasa od 20 m između regionalnog puta Zaječar — Gradskovo i tela deponije, telo deponije dobilo je izmenjen oblik u osnovi u odnosu na onaj definisan Generalnim projektom. Prilikom razrade varijantnih rešenja tela deponije analizirani su sledeći relevantni faktori:

-      Dubina ukopavanja u samoniklo tlo u funkciji dubine nivoa podzemnih voda;

-      Nagiba dna deponije 1%, 1,5%, 2% u funkciji bilansa zemljanih masa, (iskop, nasipanje);

-      Sleganja dna pod opterećenjem odloženog smeća;

-      Drenaže cevovoda za procedne vode u funkciji nagiba dna;

-      Jednostrani ili dvostrani nagibi dna u funkciji drenaže procednih voda;         Veličine kaseta u zavisnosti od godišnje količine otpada.

Na osnovu podataka o nivou podzemnih voda iz postojeće dokumentacije dobijenih geotehničkim istražnim radovima (107,85 mnm), usvojena je najniža kota ukopavanja dna kaseta deponije koja iznosi 109,5 mnm.

Polazeći od napred navedenih faktora i usvojene dubine ukopavanja analizirano je tri varijante veličine kaseta (4, 5, i 6 kaseta) sa tri različita pada dna (1%, 1,5% i 2%) i to dvostrano jer je konstatovano da bi jednostranim padovima zbog velike širine kaseta došlo do potrebe veoma velikog nasipanja dna kaseta.

Na osnovu podataka o bilansu masa na telu deponije i podataka dobijenih geološkom analizom očekivanog sleganja baze tela deponije, a koja nisu izražena u meri da bi mogla da ugroze funkcionalnost procednih cevovoda, zaključeno je da uzdužni nagib dna kaseta bude 1,5%. Imajući u vidu količinu infrastrukturnih elemenata koji prate izgradnju svake kasete, i potrebnu veću širinu kaseta za manipulaciju mehanizacije, zaključeno je da se u Idejnom projektu predloži rešenje sa 5 kaseta i padom dna od 1,5%.

Po obimu tela deponije Idejnim projektom predviđen je pristupni tucanički put širine 5,0 m, kojim se kreću vozila koja donose otpad. Uz tucanički put projektovana je hidrantska mreža, za slučaj pojave požara na telu deponije.

Za neometan rad i funkcionisanje regionalne deponije neophodno je isprojektovati i izgraditi sledeće objekte i postrojenja u okviru kompleksa:

-     Telo deponije (koje se sastoji od pet nezavisnih kaseta);

-     Portirnicu i kolsku vagu sa kućicom i nadstrešnicom;

-     Dezobarijeru - kadu za dezinfekciju;

-     Upravne zgradu, prostor za smeštaj radnika, prijemni objekat, laboratorije, ostave alata, vatrogasno spremište;

-     Specijalizovane radionice;

-     Manipulativne saobraćajnice i površine;

-     Perionice i platoi za pranje;

-     Parkinzi za vozila na ulazu;

-     Parkinzi za vozila zaposlenih;

-     Parkinzi za prljava vozila;

-     Halu postrojenja za selekciju;

-     Reciklažno ostrvo;

-     Pokriveni plato za selektovane balirane sekundarne sirovine;

-     Plato za građevinski otpad;

-     Plato za privremeno odlaganje i skladištenje kabastog kućnog otpada;

-     Plato za privremeno odlaganje i skladištenje saobraćajnih sredstava;

-     Hangar za privremeno skladištenje opasnog otpada;

-     Objekat za skladištenje elektronskog otpada;

-     Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda;

-     Trafostanicu;

-     Zaštitni zeleni pojas;

-     Površine za privremeno odlaganje, usitnjavanje i kompostiranje biorazgradljivog otpada i privremeno skladištenje komposta;

-     Izvorište tehničke vode;

-     Spalionicu;

-     Instalacije Vodovoda i Kanalizacije.

Kapacitet deponije i potrebni radovi

Idejnim projektom kompleksa regionalne deponije (Hidrozavod, 2011), obuhvaćen je prostor od 18,08 ha u jugozapadnom delu vangrađevinskog područja Grada Zaječara na velikom broju katastarskih parcela K.O.Halovo. U Idejnom projektu ovaj prostor je podeljen na tri celine: 

–        Ulazna-radna zona sa svim pratećim objektima od 3,90 ha;

–        Telo deponije od 11,12 ha od čega je površina kaseta za deponovanje otpada 9,72 ha a površina obodnih i pregradnih nasipa 1,40 ha;

–        Zeleni pojas oko tela deponije i radne zone od 1,66 ha. 

Pristup lokaciji deponije vršiće se neposredno sa regionalnog puta R248 Zaječar – Gradskovo. Opis pristupnog puta dat je u prethodnom poglavlju 4.1. Troškovi rekonstrukcije tog puta nisu predviđeni niti su uključeni u ukupne investicije izgradnje kompleksa regionalne deponije date na kraju poglavlja 4. jer je taj put u nadležnosti JP ''Putevi Srbije''.

Unutar ulazne zone objekti su grupisani po funkciji. U sledećoj tabeli dat je pregled površina i namena sve tri celine. Za sve delove važe ista pravila gradnje i temeljenja.

Tabela 6.4.5 Opis delova deponije

Opis delova	Površina, ha	Površina, %
Kompleks deponije (površina unutar ograde)
1. Ulazna radna zona – predviđena za smeštaj svih objekata nepхodnih za vršenje regularnih aktivnosti kompleksa regionalne deponije/RCUO	3,90	21,57
2. Telo deponije
2.1. Telo deponije –kasete za odlaganje otpada, projektovano 5 sanitarnih kaseta, izgradnja u 5 faza, namenjeno svakodnevnom odlaganju komunalnog otpada tokom projektovanog života deponije	11,12	61,50
2.2. Telo deponije – obodni i pregradni nasipi	1,40	7,74
2. Telo deponije međuzbir	12,52	69,25
3. Zeleni pojas – zaštitni pojas	1,66	9,18
Ukupno	18,08	100,00

Životni vek deponije

Za usvojenu visinu deponije od 10 slojeva otpada po 2,0 m i prekrivnim inertnim materijalom iznad svakog sloja od 20 cm, što je ukupno 22,0 m, sa profila kroz telo deponije sračunate su sledeće zapremine pojedinih kaseta tela deponije:

Tabela 6.4.6 Zapremine pojedinih kaseta tela deponije

Kaseta	Zapremina
Kaseta 1:	252.296 m3
Kaseta 2:	215.905 m3
Kaseta 3:	242.066 m3
Kaseta 4:	274.312 m3
Kaseta 5:	309.297 m3
Ukupno:	1.293.877 m3

Veličina ćelija, podloga i pokrivanje deponije

Na osnovu veličine prosečnog dnevnog otpada koji je potrebno odložiti usvojena je veličina dnevne ćelije za odlaganje otpada 14,0 m × 6,0 m × 2,0 m. Površina dnevne ćelije otpada ujedno predstavlja i radnu površinu na telu deponije.

Sakupljanje i tretman gasa

Izračunavanje količine deponijskih gasova realizovano je primenom modela za procenu emisije gasova na deponijama LandGEM v.3.02, koji je izradila Američka agencija za zaštitu životne sredine. Ulazni podaci o količinama deponovanog otpada i godinama zatvaranja uzeti su za slučaj kada se koristan otpad izdvaja putem primarne separacije, putem tretmana na postrojenju za separaciju i tretiranjem organskog otpada na kompostilištu.

U cilju sprečavanja pojave širenja neprijatnih mirisa i zaštite životne sredine, projektom je predviđen sistem za upravljanje biogasom u skladu sa savremenom svetskom regulativom i praksom.

Sistem za upravljanje biogasom predviđen projektom čine sledeći elementi:

-      Vertikalni biotrnovi;

-      Oprema za povezivanje vertikalnih biotrnova na horizontalni cevovod;

-      Mreža horizontalnih cevi za sprovođenje biogasa;     Zamke za izdvajanje kondenzata;       Jedinica za spaljivanje biogasa.

Izgradnja vertikalnih biotrnova vrši se postupno, paralelno sa napredovanjem u odlaganju smeća. Konstrukcija biotrnova sastavljena je od dva osnovna elementa, to su betonska postolja i betonske cevi. Veza između ovih elemenata ostvaruje se sistemom pero - žljeb. 

Betonska postolja su prefabrikovani elementi dimenzija u osnovi 1,2×1,2 m, ploče debljine 20 cm, i armirana su konstruktivnom armaturom. Na betonskoj ploči u procesu proizvodnje ostavlja se betonski žljeb koji služi kao nastavak za vezu sa betonskim cevima. 

Betonske cevi prečnika 800 mm i dužine 1,0 m izrađuju se prefabrikovane, transportuju na gradilište i tamo ugrađuju. Instalacija se vrši tako da se prva ugrađena cev biotrna oslanja na betonsko postolje, a ostale na prethodno postavljenu cev. Zbog protoka biogasa, potrebno je da betonske cevi budu perforirane. Zahteva se da rupe budu izvedene u minimalno 4 reda po visini cevi i 12 redova po obimu, ukupno 48 rupa po cevi. Prečnik rupa treba da iznosi 25 mm. Ukoliko nije moguće izvesti perforacije u toku proizvodnje betonskih cevi, one mogu biti izvedene i bušenjem uz pomoć bušilice.

U unutrašnjost postavljenih betonskih cevi biotrnova ugrađuju se perforirane PVC cevi prečnika 125 mm. Ove cevi su u sklopu sistema cevi sa sprovođenje biogasa, a u nivou slojeva zatvaranja deponije priključuju se na sistem horizontalnih cevi. Prostor između betonske i perforirane PVC cevi ispunjava se šljunkom granulacije 16/32 mm.

Biotrnovi se postavljaju postupno, prateći popunjavanje deponije otpadom, koje se vrši u slojevima od 2,0 m. U prvom koraku biotrnovi se podižu do visine od 2,5 m, što je dve betonske perforirane cevi postavljene jedna na drugu sa postoljem. Vertikalna perforirana PVC cev prečnika 125 mm postavlja takođe do ove visine, a zatim se prostor između dve cevi zapuni šljunkom granulacije 16/32 mm.

Nakon nanošenja prvog sloja smeća visine 2,0 m, biotrnovi se podižu za tu visinu, postavljanjem po dve betonske cevi. Perforirane PVC cevi se nastavljaju preko veze, a prazan prostor unutar biotrna zapunjava šljunkom. Ovaj proces se ponavlja do dostizanja projektom definisanih kota slojeva smeća na deponiji. 

Povezivanje vertikalnih PVC cevi iz biotrnova na mrežu horizontalnog cevovoda za sprovođenje biogasa  do spalionice ostvaruje se u nivou slojeva zatvaranja deponije, na način prikazan na slici 6.3-1. Horizontalni cevovod je na telu deponije rešen po principu grana, na koje se priključuju biotrnovi koji su postavljeni u šahovskom rasporedu. 

Cevovodi za horizontalni transport biogasa se po delu tela deponije ukopavaju u slojeve rekultivacije površine deponije, dok se na delu van tela deponije ukopavaju u teren. Radovi na instaliranju horizontalnog cevovoda po telu deponije i van njega, sa povezivanjem na sistem biotrnova, izvode se u okviru svih faza zatvaranja deponije.

Jedinica za sagorevanje biogasa zahtevanog kapaciteta od 600 m3/h predstavljaće efikasnu degazaciju, visoke produktivnosti, budući da se spaljivanje odvija na temperaturama većim od 850°C. Dostizanje ovolikih temperatura omogućiće poštovanje pravila o emisijama štetnih gasova. Glavna konstrukcija postrojenja za spaljivanje je od nerđajućeg čelika i biće postavljena na betonskom fundamentu (temeljnoj ploči). 

Postrojenje spalionice biogasa sastojaće se od sledećih elemenata:    Jedinice za duvanje sa motorom otpornim na EEx;

-      Baklje;

-      Komore za spaljivanje;

-      Kontrole pritiska i temperature i nadgledanja;

-      Ormarića za električnu kontrolu otpornosti na vremenske nepogode i drugih parametara sigurnosti;

-      Nosećeg analizera koncentracije CH₄, O₂, CO₂.

Postrojenje će posedovati sve neophodne karakteristike za bezbedno rukovanje i spaljivanje biogasa. Dizajn mora da bude u skladu sa uputstvima EN60079-ff  za zaštitu od eksplozija.

Otpadne vode na deponiji

Na deponiji se produkuju sledeće otpadne vode:

-     Uslovno čiste atmosferske vode sa krovnih površina;

-     Atmosferske vode sa zaprljanih platoa;

-     Atmosferske ocedne vode sa pokrivenog dela tela deponije;

-     Tehničke otpadne vode;

-     Sanitarno-fekalne otpadne vode;  

-     Otpadne vode kompostane;

-     Otpadne vode od dezinfekcije vozila;

-     Procedne otpadne vode;

Sakupljanje i tretman procednih voda

Na deponiji odnosno kasetama deponije je stalno prisutna mogućnost infiltracije atmosferskih voda kroz deponovano smeće. Na dnu tela deponije postavljen je dvostruki zaštitni sloj, koji se sastoji od sloja hidrogeološke barijere od sabijene gline i nepropusne HDPE folije. Time je onemogućena kontaminacija podzemnih voda. Zagađene procedne vode od atmosferskih padavina procuruju do dna gde je predviđen sistem za evakuaciju - horizontalna cevna drenaža. Procedna voda prikupljena drenažnim sistemom dovodi se do sabirnog šahta odakle se pumpnim agregatom (malog kapaciteta i visine dizanja) transportuje do sistema za prečišćavanje procedne vode.

Za prikupljanje procedne vode usvaja se drenažni kolektor 250 mm, sa padom dna od 1,5%. Kolektor se postavlja na projektom definisanu trasu u rov formiran u dnu deponije, a zatim zasipa šljunčanom drenažom. Drenaža procednih voda ostvaruje se u sloju granulisanog šljunka debljine 50 cm, i frakcije 16-32 mm. Ugradnja drenaže vrši se uz pomoć mehanizacije razastiranjem preko obloge dna deponije. Detalji instalacije kolektora i drenažnog sloja dati su u okviru grafičkih priloga projekta.

Prikupljena procedna voda iz sloja drenaže se kolektorom za procednu vodu transportuje do crpnih stanica naziva CS. Iz ovih crpnih stanica procedna voda se pumpom preko potisnog cevovoda evakuiše na postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda.

Sabirni šahtovi (CS) su od gotovih armiranobetonskih pre-fabrikovanih cevi Ø2000mm, dužine 1,50m. Dno šahtova nalazi se 1,33 m ispod ulivne cevi kolektora. Silaz u šahtove omogućen je liveno gvozdenim penjalicama i leđobranom koji se montiraju na zid šahta. Dno šahta je na tampon sloju mršavog betona-MB15  (30 cm). Osnova i preseci ovog šahta dati su u grafičkim prilozima. Radi spuštanja i vađenja pumpi, kao i za komunikaciju i ulazak u šaht predviđen je pravougaoni poklopac dimenzija 160 h 100 cm. Ovaj poklopac je predviđen od nerđajućeg čelika u radioničkoj izvedbi.

Hidromašinska oprema crpnih stanica CS sastoji se iz dve pumpe kapaciteta 2.00 l/s sa visinom dizanja od maksimalno 8.0m, od kojih je jedna radna a druga rezervna. Rad pumpi je programiran naizmenično. Način rada ovih pumpi regulisan je automatski, tj. uključenje odnosno isključenje se vrši u zavisnosti od nivoa vode u sabirnom šahtu. Maksimalni radni nivo je 1.30 m a minimalni 0.30 m od kote dna šahta.

Karakteristike pumpi za procednu vodu su sledeće:

–        kapacitet pumpe:            Q = 2.0 l/s

–        visina dizanja: N = 8.0 m

–        snaga motora: R = 2.0 kW

–        prečnik potisa: 65 mm 

Cevovodima prečnika 65 mm potis izlazi iz šahta crpne stanice. Nakon izlaska potisnog cevovoda iz šahta redukcijom FFR DN65/100 mm i T račvom 100 mm potis se povezuje na glavni potisni cevovod prečnika 110 mm. Glavni potisni cevovod koji povezuje sve crpne stanice je postavljen u koridoru oko tela deponije na oko 1,5 m od unutrašnje ivice obodnog kanala na prosečnoj dubini od 1,20 m. Dužina glavnog potisnog cevovoda je oko 1160 m i uliva se u postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda.

Idejnim projektom sanitarno-fekalne i tehničke vode se prečišćavaju odvojeno od procednih voda, u kompaktnom mehaničko-biološkom uređaju tipa SBR nakon čega se mogu ispuštati u recipijent ili koristiti za zalivanje zelenih površina, zavisno od potreba Investitora.

Procedne deponijske vode se prečišćavaju po principu reversne osmoze. Prečišćena voda je takvog kvaliteta da se može koristiti u tehničke svrhe ili ispuštati u recipijent.

Sakupljanje i tretman atmosferskih voda

Sve atmosferske vode, sa krovnih i komunikacionih površina, sakupljaju se sistemom kanaleta i prečišćavaju u separatoru lakih tečnosti sa integrisanim taložnikom dovoljno velikim za sakupljanje lako taloživih materija i ugrađenim koalescentnim i sorpcionim filterom, radi uklanjanja rasutog goriva i maziva i dela prisutnih organskih materija, nakon čega se sakupljaju u rezervoar i preko crpne stanice ispuštaju u recipijent.

Mehanizacija na deponiji

Za rad na sistemu za separaciju i sanitarnoj deponiji potrebno je obezbediti:  -            Dva viljuškara

-          Jedno vozilo za transport rasutog smeća

-          Jedan kompaktor za rad na planiranju i sabijanju rasutog smeća na deponiji, -            Jedno vozilo za transport baliranog smeća na deponiju. 

                 

Predviđena je nabavka dva viljuškara jer je neophodno obezbediti jedan za rad sa baliranim smećem na sistemu za separaciju, a drugi za rad na odvozu sekundarnih sirovina, takođe na sistemu za separaciju.

Preporučene faze izgradnje i rada

I                      Faza obuhvata izgradnju prve faze tela deponije od ukupno pet faza izgradnje (uključivši i I fazu vodovoda, kanalizacije, PP zaštite i elektro radova), sa kompletnom infrastrukturom, izgradnju priključka na opštinsku elektro mrežu i vodovovoda, izgradnju postrojenja za separaciju otpada, nabavku predložene mehanizacije i opreme potrebne za rad kompleksa deponije zajedno sa postrojenjem za separaciju otpada. Procenjeno je da će građevinski radovi početi najkasnije sredinom 2018. i da će se završiti decembra 2019. 

Sračunato je da će rad I faze trajati 3,9 godina, tj. od januara 2020. do novembra 2023.

II                   Faza obuhvata izgradnju II faze tela gde će radovi početi krajem (decembar) 2022. i trajaće oko 10 meseci (do oktobra 2023). Sračunato je da će odlaganje otpada u II fazi trajati 3,7 godine, tj. od novembra 2023. do jula 2027.

III                 Faza obuhvata izgradnju III faze tela deponije, gde će radovi početi (septembar) 2026 i trajaće oko 10 meseci (do juna 2027). Sračunato je da će odlaganje otpada u III fazi trajati 4,6 godina, tj. od jula 2027. do februara 2032.

IV                 Faza obuhvata izgradnju IV faze tela deponije, radove završnog prekrivanja prve tri faze, i povezivanje sistema degazacije, gde će radovi početi početkom (april) 2031 i trajaće oko 10 meseci (do januara 2042). Sračunato je da će odlaganje otpada u IV fazi trajati 5,3 godina, tj. od februara 2032 do jula 2037. 

V                    Faza obuhvata izgradnju V faze tela deponije, gde će radovi početi (septembar) 2036 i trajaće oko 10 meseci (do juna 2037). Sračunato je da će odlaganje otpada u V fazi trajati 5,8 godina, tj. od jula 2037 do maja 2043.

VI                 Faza obuhvata radove završnog prekrivanja V faze, uključujući zasađivanje trave, i konačan razvoj sistema degazacije, gde će radovi početi u junu 2043. i trajaće oko 8 meseci (do januara 2044).

Ukupna površina tela deponije, po projektu, iznosi 11,12 ha. Podeljena je na 5 kaseta različite površine, sa približno istom zapreminom po fazama. Predloženo je da se kasete izgrađuju fazno, u svakoj fazi po jedna kaseta, budući da bi izgradnja svih 5 kaseta odjednom bila ekonomski i tehnički neopravdana. Projektovanje je izvršeno tako da svaka kaseta bude aktivna minimum 3 godine, što je razumno i prihvatljivo, sa obe tačke gledišta, tehničke i ekonomske. Kad bi se celo telo deponije izgradilo u jednoj fazi, zaštitna obloga na dnu tela deponije, koja bi bila nepokrivena odloženim otpadom sve do isteka 23 godine, mogla bi se ozbiljno oštetiti radom mehanizacije, zbog vremenskih uslova, itd., što bi izazvalo procurivanje procednih voda u zemljište i podzemne vode. Tehnički je neprihvatljivo da obloga dna deponije bude nepokrivena odloženim otpadom više od 3-4 godine.

Ukoliko se uspostavi separaciona linija i uspostavi separacija biodegradabilnog otpada, očekivan životni vek regionalne sanitarne deponije za Region Zaječar je 23,3 godine. Generalno, rad na deponiji obuhvata sledeće aktivnosti:

-     Registracija i merenje vozila za sakupljanje otpada koja pristižu napunjena otpadom,

-     Istovar otpada iz vozila u jamu na istovarnoj platformi u objektu za separaciju otpada,

-     Pranje ispražnjenih kamiona,

-     Separacija krupnog otpada iz istovarenog otpada u jami unutar objekta za separaciju otpada,

-     Transfer otpada iz jame na trakasti transporter,

-     Cepanje vreća i džakova sa otpadom na uređaju za cepanje,

-     Ručna separacija otpada unutar zatvorene kabine po razdvojenim boksovima,

-     Klimatizacija kabine,

-     Presovanje, baliranje i skladištenje selektovanih reciklabilnih komponenti, utovar na kamion, transport do zatvorenog skladišta, ili do reciklažnih kompanija,

-     Presovanje, baliranje i deponovanje nekorisnog otpada,

-     Sakupljanje odbačenog rasutog otpada u kontejnere/kamione, transport do deponije, odlaganje i kompaktiranje,

-     Sakupljanje i transport komunalnog organskog/baštenskog otpada (selektovanog u objektu za separaciju otpada ili dopremljenog u RCUO), do objekta za kompostiranje,

-     Sečenje/drobljenje i kompostiranje organskog/baštensko komunalnog čvrstog otpada,

-     Zrenje proizvedenog komposta ispod nadstrešnice za kompostiranje,

-     Separacija predimenzionisanih čestica iz komposta,

-     Prodaja reciklabilnih komponenti, 

-     Deponovanje otpada, kompaktiranje i prekrivanje,

-     Tretman procednih i otpadnih voda,

-     Recikliranje tretiranih procednih voda na telo deponije,

-     Transfer istaloženog mulja na telo deponije,

-     Spaljivanje deponijskog gasa,

-     Monitoring voda, gasa i sleganja deponije,  Čišćenje objekata i opreme.

             

Lokacija za izgradnju kompleksa regionalne deponije

Lokacija za izgradnju kompleksa regionalne deponije

Makrolokacija

U morfološkom pogledu, šire područje Regionalne deponije je vrlo raznovrsno: pored ravničarskog zemljišta uz Timok i njegove pritoke, uzdižu se brdovita, nisko i srednjeplaninska zemljišta. Posebno su izraženi ravničarski i brežuljasti tereni doline Timoka, a severozapadno sliv Crne reke (Zlotsko polje). Od planinskih venaca ističu se Lasovačka planina — Tupižnica (1160 m), zatim Vrška Čuka i ogranci planina Rtnja i Kučeva.

Kako je region izložen dejstvu raznovrsnih klimatskih uticaja i odlikuje se heterogenim geološkim uslovima, reljefom, nadmorskom visinom, ekspozicijom i vegetacijom, posledično, mogu se naći različiti tipovi pedološkog pokrivača. Beleži se smena različitih tipova zemljišta, od smonica (humusno zemljište smolastog izgleda, rankeri), eutričnog (gajnjača), distričnog (kiselo zemljište koje se obrazuje na silikatnim matičnim stenama) kambisola (kiselo smeđe zemljište), luvisola (zemljišta na glinovitoj podlozi), fluvisola (aluvijalna zemljišta), pa do eugleja (glejno močvarno zemljište, koje predstavlja pedološku podlogu koja se stvara duž rečnih dolina u močvarnim područjima). Načelno, visokoproduktivna zemljišta u aluvijonu Dunava smenjuju se sa manje produktivnim pedološkim pokrivačem prema jugu.

Region je heterogen prema ukupnim prirodnim karakteristikama. Raznovrsnost klimatskih prilika, razuđenost reljefa, opseg nadmorske visine, kao i uticaj okolnog područja, doprinose značajnoj biološkoj ranovrsnosti na pojedinim područjima sliva Timoka. Područje Stare planine prepoznaje se kao značajan region biodiverziteta.

 

Mikrolokacija

Na osnovu studije opravdanosti koja je urađena 2011. godine od strane Hidrozavoda, lokacija regionalne deponije ''Halovo 2'', nalazi se na severnom obodu Zaječarske kotline, na mestu sastava sa severnim obroncima Stare planine. Neposredno uz lokaciju buduće deponije protiče reka Timok, tako da se celokupan kompleks regionalne deponije nalazi u aluvionu reke. Pristup lokaciji deponije odvija se preko regionalnog puta Zaječar – Gradskovo, pri čemu je lokalitet udaljen 11 km od grada Zaječara. Najbliža naselja su sela Halovo i Vražogrnac, udaljena oko 2 km od buduće deponije. U sadašnjem stanju lokacija regionalne deponije predstavlja mahom poljoprivedno zemljište, sa tim da u kompleks ulazi i postojeća nesanitarna deponija opštine Zaječar. Postojeća deponija formirana je u periodu dužem od 20 godina neposredno uz desnu obalu Timoka, tako da se razlikuju staro jezgro deponije i postojeće odlagalište otpada. Neposredno uz severoistočni deo lokacije, nalazi se objekat farme svinja kompanije Delta Agrar.

Površina parcele namenjene za kompleks deponije iznosi oko 18 ha, od čega je površina namenjena za deponovanje otpada 11,12 ha. U postojećem stanju prostor je neizgrađen i unutar njega nema formirane saobraćajne mreže, stim da se na razmatranom prostoru od postojeće infrastrukture nalazi magistralni vodovod i dalekovod. Za potrebe izgradnje i rada deponije biće neophodno dovesti sve potrebne instalacije, što je uzeto u obzir pri obračunu ukupnih investicija.

 

Slika 6.4.12 Grad Zaječar i lokacija Regionalne deponije - satelitski snimak (Google Earth)

Klimatske karakteristike

Geotehničke i geomehaničke karakteristike lokacije

U cilju sanacije i rekultivacije deponije otpada u Halovu - Zaječar, u sklopu izrade Ekološke studije deponije, izvršeni su terenski istražni radovi i geomehanička ispitivanja predmetne lokacije.

Geomehanička istraživanja su izvedena delom na terenu (istražno bušenje i kopanje sondažnih jama, kartiranje jezgra izvedenih istražnih bušotina i sondažnih jama, SPT opiti, uzimanje uzoraka tla i vode za laboratorijska geomehanička i hemijska ispitivanja, osmatranje pojave i merenje statičkog nivoa podzemne vode, projektovanje i ugradnja tri pijezometra za osmatranje kolebanja nivoa podzemne vode i hemijskog sastava iste, ispiranje pijezometara, kao i inženjersko geološko rekognosciranje i kartiranje terena obližnje okoline), a delom su izvedena u laboratoriji, na uzorcima vode uzetim iz pijezometra, kao i u kabinetima gde je izvršena celokupna sinteza i analiza svih rezultata prezentovanih Studijom.

Makroskopskom indentifikacijom izvađenog jezgra iz istražnih bušotina i rezultata laboratorijskih ispitivanja utvrđen je litološki sastav istražnih bušotina i prikazan na vertikalnim presecima sondažnih bušotina i pijezometrima. Na osnovu sondažnih profila bušotina i pijezometara konstatovano je da se postojeća deponija u Halovu nalazi u aluvijonu reke Timok, i da u građi terena do istraživanih dubina učestvuju neogene i kvartarne stenske mase fluvijalnog porekla. Profil ispitivanog terena u predelu pijezometra P-3 je sledeći:

–        Glina, peskovita, oker boje,

–        Glina, sivo braon boje,

–        Pesak, braon sive boje,

–        Šljunak razne granulacije, u podini krupnozrn, –          Glina prašinasta sive boje (laporovita).

Međutim, na bušotinama u okviru granica postojeće deponije, prirodni sastav terena je poremećen te je u svim istražnim bušotinama površinski deo terena izgrađen od deponovanog materijala — smeća., mešavine građevinskog šuta, cigle, betonskih blokova, stakla, plastike, metala, drveta, hartije, kože, kostiju i ostalog materijala koji se deponuje. Debljina ovog deponovanog materijala je neujednačena od: 5,0 m, u predelu pijezometra P-1, 6,20 m, u predelu pijezometra P-2, 6,10 m u predelu istražne bušotine B-4, 3,90 m u predelu istražne bušotine B-5, do 3,40 m, u predelu istražne bušotine B-6.

Ispod navedenog deponovanog materijala determinisani su napred navedeni litološki članovi kvartarne i neogene starosti.

Predmetna ispitivanja imala su za cilj da definišu moguće mere zaštite podzemnih voda i reke Timok od nepovoljnih uticaja zagađenih deponijskih procednih voda, te je tokom ispitivanja uspostavljena hidrogeološka podela stenskih masa na:

–        vodopropusne,

–        srednje vodopropusne i

–        slabo vodopropusne stenske mase.

Kako se ispitivani teren nalazi u aluvijalnoj ravni reke Timok, to je on niži od okolnih brdskih padina, sa kojih se dreniraju bilo površinske, bilo podzemne vode, tako da ispitivana površina predstavlja erozionu bazu za dosta široko područje. Iz tog razloga nivo podzemnih voda se nalazi na maloj dubini.

Osnovnu vodonepropusnu podlogu, čine tercijarne laporovite gline, a glavni kolektor su peskovi i šljunkovi u kome je i konstatovana aluvijalna izdan zbijenog tipa. U tom kolektoru izdan se nalazi pod izvestnim hidrostatičkim pritiskom, zahvaljujući hipsometrijskom položaju terena, dovoljnom da održava nivo izdani u srednje propustljivim glinama i glinovitim peskovima iznad šljunkova. Konstatovana izdan se drenira u ograničenim količinama vode u Timok o čemu svedoči pad nivoa podzemnih voda. Ista je hidraulički povezana sa vodom reke Timoka, čija kolebanja prati.

Nivoi podzemne vode registrovani su na sledećim dubinama:

Pijezometar :
P-1 NPV - 5,40 m,		odnosno na koti: 105,92 mnv
P-2 NPV - 5,65 m,		odnosno na koti: 105,87 mnv
P-3 NPV - 3,20 m,  Istražna bušotina:		odnosno na koti: 107,85 mnv
B-4 NPV - 6,00 m,		odnosno na koti: 106,10 mnv
B-5 NPV - 5,85 m,		odnosno na koti: 106,00 mnv
B-6 NPV - 3,05 m,		odnosno na koti: 106,05 mnv

Geomorfološke karakteristike terena

Područje Timočke krajine zauzima istočni deo Republike Srbije i obuhvata teritorije Zaječarskog i Borskog upravnog okruga. Na području je prisutno 263 naselja sa 284.112 stanovnika. U fizičko-geografskom pogledu obuhvata veći deo basena Timoka, deo donjeg Podunavlja i zonu njegovog brdsko-planinskog zaleđa, gornji, izvorišni deo sliva reke Pek i gornji i srednji deo sliva Sokobanjske Moravice. 

Region Timočke krajine je smešten između Niškog i Pirotskog okruga na jugu, Braničevskog i Pomoravskog okruga na zapadu, Republike Rumunije na severu i Republike Bugarske na istoku. Izdvajaju se sledeće geomorfološke celine: planinski i brdski tereni, koji uokviruju područje regiona sa jugoistočne, zapadne i južne strane (visokoplaniski masiv Stare planine sa srednjeplaninskim okruženjem i ostalim planinama srednjih visina – Kučaj, Deli Jovan, Rtanj, Tupižnica, Ozren i dr.); markantne rečne doline Dunava, Belog, Crnog i Velikog Timoka i Sokobanjske Moravice u kojima se kompozitno smenjuju klisure i kotline; i aluvijalna ravan i terase Dunava na ulasku ove reke u Dakijski (Vlaški) basen, između Kladova i ušća Timoka. Područje Timočke krajine odlikuje velika visinska amplituda, jer se prostire u visinskim zonama od 28 mnv (na ušću Velikog Timoka u Dunav, kao najniža tačka u Republici) do 2070 mnv (na Knjaževačkom delu Stare planine).

Između dva planinska luka, karpatskog na zapadu i balkanskog na istoku, nalazi se zaječarska kotlina, kao središte Timočkog basena. Kotlina se proteže od Vražogrnca do vratarničke klisure, na zapadu do grebena Lasovačke planine, kao dela Tupižnice gde je delimično rastavljena od crnorečke kotline planinom Tupižnicom, ali je morfološka granica opet obeležena niskom prečagom u kojoj je Crni Timok usekao klisuru Baba Jonu.

Kote terena na području lokacije regionalne deponije u Zaječaru variraju od 111,2 do 113,8 mnv. Teren je blago zatalasan i generalno nagnut ka zapadu. Nema izraženih geomorfoloških celina, niti aktivnih geodinamičkih procesa koji imaju uticaja na formiranje reljefa u kraćem vremenskom periodu.

Hidrološke karakteritike

Glavni hidrografski objekat zaječarskog regiona je Timok, tačnije Veliki Timok, koji nastaje spajanjem Crnog Timoka ili Crne Reke i Belog Timoka. Ušće Velikog Timoka u Dunav je istočno od Negotina i predstavlja najnižu tačku u Srbiji. Timoku u kotlini pritiče veliki broj pritoka kao što su Grljička, Lubnička, Slatinska Crna Reka i mnoge druge.

Hidrografska mreža je prilično razgranata, naročito u planinskim oblastima. Površinski vodeni tokovi okoline Zaječara pripadaju slivu Timoka. U kristalastim terenima jezgra antiklinale Vrške Čuke posebno je razgranata mreža površinskih tokova dendroidnog tipa kao i u „andezitskom masivu”. Krečnjački tereni jure i krede odlikuju se klisurastim dolinama, manjim ponorima, karstnim izvorima i drugim karstnim oblicima. Oblici merokarsta razvijeni su na području „vrbovačkog spruda” gornje krede. 

U celini se može zaključiti da su i ovi tereni siromašni vodama i da vodostaj reka jako varira u toku godine i u mnogome je zavisan od padavina. Užu okolinu lokacije deponije karakterišu stalni i povremeni vodotoci – pritoke Timoka, od kojih je najznačajnija Bela reka, Bezdanica, Vučak, Velja mare i drugi. Prosečan proticaj Timoka je oko 24 m3/s, dok maksimalni dostiže i 40 m3/s.

Na teritoriji grada nema prirodnih jezera, ali postoje tri veštačka (akumulaciona) jezera: Grliško, Rgotsko i jezero Sovinac. Grliško i jezero Sovinac služe za vodosnabdevanje, dok je Rgotsko jezero nastalo sakupljanjem vode u iskopima (majima) kvarcnog peska kod sela Rgotine.

Zaječarsku opštinu presecaju Crni i Beli Timok, koji se kod Vražogrnca spajaju u Veliki Timok. Ova tri Timoka čine osnovu rečnog sistema Timok, koji čini osnovu hidrografske mreže ovog kraja. Pored njih, teritoriju opštine presecaju manje rečice (Lubnička reka, Lenovačka reka, Gornja Bela Reka, Lasovačka reka i dr.). Vodostaj svih ovih reka je najviši u proleće, a najniži u letnjim mesecima. Rečni sistem Timok ima izuzetan značaj za ovaj kraj, čija plodna dolina je izuzetno pogodna za poljoprivredu.

Seizmičke karakteristike područja

Područje Zaječara i okoline spada u umereno trusne terene. Na osnovu analize i proračuna seizmičkog hazarda, koju je izvršio M. N. Petrović, određeni su seizmički parametri na osnovnoj steni – očekivano maksimalno horizontalno ubrzanje – Acc(g) i očekivani maksimalni intenzitet zemljotresa – Imax(MSK-64), u okviru povratnog perioda od 50, 100 i 200-500 godina, a prikazani su u Atlasu karata seizmičkog hazarda Republike Srbije, Rudarsko-geološki fakultet, Beograd, 1998. Prema pomenutim kartama, na ovom delu terena, za različite povratne periode, mogu se očekivati zemljotresi maksimalnog intenziteta i ubrzanja prikazanih u tabeli:

Tebala 6.4.4 Seizmički parametri

Seizmički parametri	Povratni period vremena (godine)
	50	100	200 - 500
Аcc(g)	0,03	0,035	0,05
Imax (MSK-64)	5,5	6,5	6,5